Đối với người Việt Nam nói chung và đối với người nông dân đồng bằng Bắc Bộ nói riêng, lửa là biểu tượng cho sự linh thiêng, cho sức mạnh, cho sự vui mừng. Trong con mắt của họ, ở đâu có lửa là ở đó có sự linh thiêng và ở đâu có sự vui mừng là ở đấy có lửa. Con người từ khi đẻ ra đến khi qua đời, không khi nào lại thiếu lửa, nhất là ở thời điểm chào đời và lúc lâm chung. Trong vui chơi, trong lao động, trong chăn nuôi, trong ăn uống, ban ngày và ban đêm, . . . không khi nào lửa không ở cạnh con người, giúp đỡ con người, . . chính vì vậy, ngươi xưa có nhiều kiêng kỵ đối với lửa.
+ Kiêng nhổ nước bọt, tiểu tiện vào lửa
+ Kiêng đun nấu trong bếp bằng những thứ bẩn: cọc chuồng lợn, cánh cửa nhà xí, giường người chết, gỗ ván thôi.
+ Kiêng làm bếp vào ngày hoả.
+ Kiêng nhổ nước bọt vào đầu rau, dùng que đời, đũa gõ vào đầu rau, tiểu tiện vào đầu rau.
+ Kiêng ngồi quay lưng vào lửa.
Vì sao phải kiêng như vậy ? Vì:
Theo quan niệm dân gian, lửa là vật thiêng liêng của muôn loài, là tuyệt đối tinh khiết, trong sạch. Tất cả những gì bẩn thỉu, giả dối, xảo trá,. . . đưa vào lửa đều bị vạch trần và đẩy ra khỏi lửa. Nưóc bọt, nước giãi, nước miếng khi đã ra khỏi miệng một ai đó thì bị coi là bẩn, là uế tạp. Vì vậy, không ai được nhổ nước bọt vào lửa, dù lửa ở nơi nào đi chăng nữa. Người xưa cho rằng, người nào nhổ vào lửa thì sẽ bị sưng mồm, hoặc cấm khẩu, hoặc lồ mồm, thụt lưỡi.
Hai là, người xưa (và cả ngày nay) cho rằng những thứ bẩn, uế tạp như cọc chuồng lợn, cánh cửa nhà xí, giường người chết, gỗ ván thôi mà đem nấu thì thức ăn sẽ không thể ăn được, vì bị nhiễm độc. Hai là nếu những thứ ô uế đó đưa vào bếp thì gia chủ sẽ phải tội với táo quân vua bếp, gia đình sẽ bị giáng hoạ.
Ba là, kiêng làm bếp vào ngày hoả, vì theo quan niệm và tín ngưỡng dân gian, làm bếp vào ngày hoả sẽ dễ bị hoả hoạn.
Bốn là người ta kiêng nhổ vào đầu rau, kiêng dùng que đời, đũa gõ vào đầu rau, bởi vì đầu rau tuy nặn bằng đất(1) nhưng ông ta được dân gian tôn là táo quân vua bếp. Hàng năm, cứ đến ngày 23 tháng chạp, mọi nhà phải mua áo thụng (không có quần) mũ mã và một con cá chép để ông ta lên trời, báo cáo với Ngọc hoàng về tất cả những việc thiện, việc ác của gia chủ với Ngọc hoàng để ngài ban phúc hoặc giáng hoạ đốì vói gia đình ấy. Vì vậy, không ai được có cử chỉ, hành vi hỗn xược xúc phạm đến ngài. Hiện tượng tiểu tiện vào đầu rau cũng như vào lửa là những hiện tượng chỉ có thê xảy ra ở những trẻ em trai nghịch ngợm. Người xưa cho rằng những trò nghịch ngợm dại dột này đều bị thần lửa hay táo quân trị tội bằng cách làm cho chim của chúng sưng to lên. Nếu bô’ mẹ cầu cúng đúng lúc, đúng chỗ thì có thể qua khỏi.
Năm là khi có dịp tiếp xúc với lửa, người ta đều quay mặt về phía lửa. Chẳng hạn như khi đốt vàng mã,
(l) Ở nông thôn uùng Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Hưng Yên. . . hàng năm cứ đến giữa đông, người ta ra đồng gánh đất ải ở những ruộng không có mồ mả mang về, dùng vồ sạch đập kỹ, bỏ gốc rạ, rồi lấy nước giếng (có người dùng nước mưa) hoà vào rồi luyện cho dẻo, khuôn thành những khôi đất giống hình đầu rau. Khi những khối đất đó đủ rắn, người ta dùng liềm, dao cùn gọt thành những cô đô rau (môi cỗ ba ông) rồi cất đi. Đến ngày 23 tháng chạp (tết ông công), người ta phóng thuỷ (ném xuống ao) những cỗ đồ rau củ và mang những đồ rau mới nặn vào đun, (chú ý: để cho ông đồ rau không bị nứt, vỡ, trong suốt thời gian đun thì không được phơi đồ rau khô quá). châm đèn, thắp hương, nấu bếp, sưởi,. . . Không có trường hợp nào tiếp xúc với lửa lại quay lưng lại, trừ trường hợp bị lửa tấn công và phải bỏ chạy. Bởi vì, người ta cho rằng quay lưng lại với lửa là coi thường nó, sẽ bị nó nổi giận. Người xưa kiêng quay lưng lại với lửa là vì vậy.
